Spiritualistische praktijken toen en nu: de blijvende erfenis van victoriaanse mediums

Heb je ooit een seance gehouden? Of een Ouija-bord gebruikt? Hebt u geprobeerd contact op te nemen met de eeuwige zielen van overledenen voor hulp in relaties? Als u op een van deze vragen ja hebt geantwoord, dan bent u bekend met de praktijken van het spiritisme.

Wat is spiritisme?

Spiritualisme is het best bekend als een occulte rage die de Engelssprekende wereld overspoelde van de jaren 1840 tot 1920. De beweging heeft een bescheiden oorsprong in pastorale upstate New York. Maar in 1897 had het naar schatting meer dan 8 miljoen volgelingen in de Verenigde Staten en Europa, voornamelijk leden van de hogere en middenklasse.

De centrale leerstellingen van het Spiritualisme stellen dat de geesten van de doden de mogelijkheid en de neiging hebben om met de levenden te communiceren. En geesten zijn niet alleen spraakzaam, ze zijn ook heel slim. Spiritualisten wenden zich vaak tot het rijk van het hiernamaals voor bovennatuurlijke begeleiding bij persoonlijke en filosofische kwesties.

Hoewel het algemeen wordt herinnerd vanwege excentrieke mediums en wilde seances, was het spiritisme rond de eeuwwisseling van de 20e eeuw voor velen een religie, net zoals Baptist, Methodist of Jood zijn. Maar in vergelijking met andere prominente religies uit die tijd was het spiritisme ongeorganiseerd. De gebruiken en rituelen waren zeer individueel; er was geen gezaghebbend boek met regels voor contact te maken met de doden. En in tegenstelling tot de status quo in hedendaagse joods-christelijke congregaties, waren de grootste namen in het spiritisme vaak vrouwen met een progressieve inslag. Voorstanders van abolitie en vrouwenkiesrecht vonden binnen de beweging tal van gelijkgestemde metgezellen. (1)

Geestenmanie

Ondanks zijn religieuze wortels is de blijvende nalatenschap van het Spiritualisme de stormachtige overname van de seculiere wereld. Het is niet moeilijk te begrijpen waarom de beweging een stevige voet aan de grond kreeg in de populaire cultuur: wie zou er niet op zijn minst een beetje nieuwsgierig zijn naar wat de doden te zeggen hebben?

Veel minder-dan-godsdienstige mensen sloten zich aan in de nasleep van de Amerikaanse Burgeroorlog en later de Eerste Wereldoorlog, toen rouwende families zich tot mediums wendden om weer in contact te komen met hun overleden zonen. Mary Todd Lincoln hield seances in het Witte Huis voor haar eigen verloren kind, en het was bekend dat president Lincoln deze bijeenkomsten bijwoonde. (2)

Sceptische geesten werden ook geprikkeld door de groeiende obsessie van het publiek voor het hiernamaals. De Londense Ghost Club, een organisatie die was opgericht om vermeende paranormale activiteiten te onderzoeken, had schrijvers als Arthur Conan Doyle en Charles Dickens als leden. (3) Vandaag de dag is de Ghost Club nog steeds actief op het gebied van paranormaal onderzoek. Wat hen betreft zijn de vragen die Doyle en Dickens boeiden nog steeds onopgelost.

Veel vooraanstaande natuurkundigen, biologen en scheikundigen van de dag waren vooral gretig om de beweringen van mediums te bestuderen. Het idee dat een menselijk lichaam een vreemde geest kon kanaliseren was provocerend, en wie het bestaan van deze geesten kon bewijzen zou zeker worden beloond met roem. Daarom werden studies over de talenten van een beroemd medium of over de fysische eigenschappen van geesten gepubliceerd in de belangrijkste wetenschappelijke tijdschriften. Deze lijn van onderzoek was polariserend voor de wetenschappelijke gemeenschap. Terwijl sommige wetenschappers de vermeende krachten van de mediums wilden ontkrachten, werden anderen door hun waarnemingen bekeerd. (4)

Spiritualisme en showmanschap

Op het hoogtepunt van zijn populariteit was de seance de belichaming van de spirituele rage. Een seance was een populair avondvermaak voor de midden- en hogere klasse. Als je een welgesteld lid van de samenleving was, kwam je na een etentje een bij kaarslicht verlichte studeerkamer binnen. Een excentriek geklede, zwaar geparfumeerde vrouw zette uw gezelschap rond een krakende houten tafel en droeg u op elkaars handen vast te houden. Na enkele mystieke bezweringen raakte ze in trance, waardoor buitenwereldse geesten haar lichaam konden bewonen.

Als de geest zich eenmaal had meester gemaakt, wachtte u een spektakel.

Een medium wiens stem klonk als stuivers in een kopje, kon beginnen te spreken alsof ze een sigaar had gegeten. Haar tengere gestalte bewoog alsof ze gebukt ging onder het gewicht van een veel zwaardere man. De nieuw belichaamde geest zou zelfs kunnen beginnen te zingen met en iedereen aan tafel met een spookhand op de rug kloppen.

Sommige mediums konden geesten oproepen om de tafel te laten kantelen en draaien. Anderen toverden rappende geluiden tevoorschijn. De Fox Sisters behoorden tot de beroemdste van dit ras. Zij stonden bekend om het channelen van luidruchtige, percussionistische geesten en bezoekers reisden van heinde en verre om de wonderbaarlijke gaven van de zusters met eigen ogen te aanschouwen. Nog exotischer waren de mediums die ectoplasma produceerden, een kleverige substantie waarvan gezegd werd dat het de organische materie van de geestenwereld was. (5)

Waarom zijn seances en mediums tegenwoordig zo anders?

Een paranormale lezing of seance zal tegenwoordig waarschijnlijk niet meer zo theatraal (of muzikaal) zijn als een lezing of seance een eeuw geleden. Hoe komt dat?

In één woord: fraude.

Zoals iedereen weet die wel eens een medium heeft geraadpleegd, zijn dode mensen geen gemakkelijke gesprekspartners. Het kan ronduit moeilijk zijn om geesten te begrijpen. Mediums hebben het vaak over "overspraak", alsof ze een walkietalkie van slechte kwaliteit bedienen. En als je in staat bent om de geest duidelijk te horen, werken ze niet altijd mee. Ze kunnen vaag praten, of erger. Sommige geesten blijven maar doorratelen over dingen die hen persoonlijk aangaan, zoals een koffiemok die ze missen. Net als de levenden, kunnen geesten saai, frustrerend en onbehulpzaam zijn. Dat wil niet zeggen dat ze waardeloze adviseurs zijn! Maar voor een medium vergt een zinvol gesprek met een geest vaardigheid, training en geluk.

Toen het spiritisme in het land opkwam, kwamen er veel oplichters op het toneel die snel geld wilden verdienen. Oplichters realiseerden zich al snel dat ze met het opvoeren van een toneelstuk met drie personen in één lichaam veel meer konden verdienen aan klanten die op zoek waren naar spanning, dan met het authentiek uitbeelden van het proces. Het is twijfelachtig of veel bekende "mediums" uit die tijd wel echte vaardigheden of aanleg voor het paranormale hadden.

Hun streken vulden de stoelen in hun salons, maar leidden ook tot scepsis die uiteindelijk de ondergang van de industrie betekende. Bij een onderzoek bleek dat bezweerders van ectoplasma stiekem zelfgemaakte goop onder de seance-tafel gooiden. Geesten die rondzweefden in de donkere kamer bleken kinderpoppen te zijn die bedekt waren met stof. Sommige bedriegers hadden zelfs ingewikkelde opstellingen om hun tafels te laten "zweven".

Deze geheimen werden samen gepubliceerd in het boek Revelations of a Spirit Medium uit 1922. (6) Exemplaren werden opgekocht en vernietigd door legioenen oplichters die hoopten de kennis van hun handel van de straat te houden. (7) Maar tegen die tijd was het kwaad al geschied.

Het publiek kon de toenemende bewijzen niet langer negeren: de meeste seances die op theatervoorstellingen leken, waren precies dat.

Het moderne gezicht van het spiritisme

Toen meer en meer van deze show-"mediums" werden ontmaskerd als oplichters, nam de publieke belangstelling voor seances af. Toen de zeepbel van het Spiritualisme barstte voor de tweede Wereldoorlog, was het een welkom einde van een beweging die was opgeblazen met charlatans die meer gaven om de beurzen van de levenden dan om de verhalen van de doden. Gelukkig overleefden toegewijde beoefenaars met een legitiem talent de veranderende publieke opinie.

Heden ten dage zijn de centrale leerstellingen van het Spiritualisme nog steeds springlevend. Helderzienden en spirituele adviseurs accepteren nog steeds dat geesten bestaan en ons veel te leren hebben, maar de manier van contact maken is persoonlijker en intiemer dan de producties uit de hoogtijdagen van het spiritisme. Voor moderne mediums gaat het niet om het opvoeren van een show of het verblinden van een publiek met opzichtige stunts. De sensatie van het contact met een buitenaards wezen is op zichzelf al bevredigend genoeg.

Gelooft u dat geesten inzichten voor u hebben? Bent u benieuwd hoe een moderne paranormale reading eruit ziet? Een helderziende adviseur van KEEN kan u een voorproefje geven.